karuhun

Ari hartina karuhun teh 

nya-eta anu jadi lantaran ngasalkeun "ayana" 

jas-mani jeung getih (rohaniah) urang, 

nya kitu deui ti Nur Ruhun 

(Wujud anu Maha Suci = nu murba) 

urang geus kasifatan 

ku kamurahan jeung kaasihan Anjeunna, 

buktina :

Roh urang kasifatan ku Kudrat (Pangawasa) 

nya tuluy boga Kabudayaan (kunst) ?

Roh urang kasifatan ku Iradat (Pangersa) 

nya tuluy boga Kadaek.

Roh urang kasifatan ku Ilmu (Uninga) 

nya tuluy boga Kanyaho.

Roh urang kasifatan ku Hayat (Hirup) 

nya tuluy boga Hurip.

Roh urang kasifatan ku Sama (Ngarungu) 

nya tuluy boga Ngadenge.

Roh urang kasifatan ku Basar (Ningali) 

nya tuluy boga Nenjo.

Roh urang kasifatan ku Kalam (Ngandika) 

nya tuluy boga Ngucap. 

Naha hiji bangsa bae 

anu ngabogaan JAS-mani jeung Roh 

anu kasifatan ku Kamurahan jeung Kaasihan 

Nu Ruhun (Gusti) teh ? ? ? . . . . . .

Ih, henteu ! 

Cindekna sakabeh kaayaan 

jeung anu ngajamannana 

estu kajadian ("ayana") teh 

make lantaran ti "Karuhun" bae . . . . . . 

Katerangannana kieu :

Moal urang jadi jelema, 

lamun karuhun urang lain jelema ! !

Moal jadi tangkal cau, 

lamun Karuhunna lain tangkal cau ! !

Ngan lebah kabudayaan, 

kadaek, 

kanyaho, 

hurip, 

denge, 

tenjo jeung 

ucapna 

eta asal kasifatan ku Nu Ruhun, 

nya Gusti nu Maha Suci tea .

Keur naon gunana eta 7 sifat ti Nu Ruhun teh ?

Ari gunana mah nya-eta 

sangkan sakabeh mahluk 

nu geus ngarasa ngabogaan (diparabotan) 

ku ayana Jasmani nu ti Karuhunna 

jeung ROH-MANI-ROH-HIM (Kawelas-Kaasihan) 

ti nu Ruhun 

pek daraek netepan dina enggon-enggona 

jaradi mahluk, 

nyarumponan kana adegan 

sarta ngaran anu geus diaraku ku maranehna, 

saperti Kangaranan :

Tangkal cau, 

tangkalna, daunna, kembangna, buahna 

jeung sagala-galana kudu tetep "cau" . . . . . .

Kangaranan jelema, 

nya kitu keneh !! 

Geura netepan dina ngaraning jelema !!!! 

Geuning saur Karuhun aya kieu : 

"Geura pigawe pagawean sa-JATI-ning Manusa (nu tulen-tulenna ngaran manusa), 

Upama kieu :

Kecap :

"alawi nginum" . . . . . .

Sa'adatna, 

anu di-inum teh inumeun

Sah'adatna, 

nginumna kudu di kasungutkeun

Saha'datna, anu nginum ? . . . . . .

alawi

Kakara nginumna teh nyumponan kana kecap "Mangeran kana bener 

sarta manutan kana rasa anu bener !!!

Ageman manusa oge 

ari samistina mah kudu kitu, 

nya-eta : 

"Syah-adat-ing Manusa tea". 

Nya-kitu deui pikeun 

"Mangeran ka Wujud anu Maha Suci 

jeung matut ka Rasa Nu Maha Suci", 

atuh kudu sing nyumponan kana kecap 

anu geus diucapkeun ku maranehannana 

da ari kecapna mah eta ngan beja ti batur . 

waktu urang keur tatanya !!!. . . . . . 

Ayeuna tinggal geura prak-keun ! 

Bisi kafiran !!! . . . . . .

Naon ari kafiran teh?..... 

Ari kafiran, nya-eta : 

Kapan tadi geus diterangkeun 

"Urang ti Nu Ruhun jeung ti Karuhun 

geus dimodalan parabot : 

Kabudayaan, Kadaek, Kanyaho, Hirup, Denge, Tenjo jeung Ucap, 

tah eta parabot geura gawekeun, 

sangkan ngawujud sarta nyumponan kana kecap anu geus diucapkeun ku urang tea. 

Lamun teu digawekeun mah 

atuh tangtu kafirannana 

"kapan hayang jati naha atuh teu daek digawe ???"

Ku lantaran eta, 

loba conto dina waktu ieu 

loba anu ngaharamkeun 

kana kabudayaan Karuhun urang, 

sedeng eta anu ngaharamkeun teh 

lolobana bangsa urang keneh, 

sedeng maranehannana enggon-enggoning ngaharamkeun kana kabudayaan karuhunna teh kalolobaannana teu puguh ujung puhunna, 

naha pang disebut teu puguh ujung puhunna ? 

Pangna disebut teu puguh ujung puhunna teh 

ku lantaran maranehannana ana ditanya 

naon maksudna karuhun urang urang 

boga kabudayaan kitu ? 

Saperti : "Ngawayang, Wawacan, Mantun jeung sajaba ti eta" anu ngandung siloka 

baris hartikeuneun ahli warisna ...... 

Maranehannana tuluy ngajawab 

"euweuh dina hadisna" !!! 

jeung teu meunang ku agama ! 

Nya ari babakuna mah 

teu nyahoeun kana kabudayaan karuhunna !

Har, kutan aya agama atawa dirigama 

anu ngalarang kana kabudayaan (kunst) karuhunna salah sahiji bangsa 

anu nuju kana kahadean 

pikeun kasalametan sakabeh bangsa 

jeung ngarukunkeun kamanusaannana ?

Bener aya larangan waktu K.N. s.a.w 

ka urang Arab ! 

Baheula anu sok daraek nyarembah 

kana A-allahan, Arca, jeung sajaba ti eta, 

nepikeu anu ngabogaan gambar oge cenah dilarang lantaran tina kasaean Kanjeng Nabi ....... 

Tapi di urang mah tara nyembah kana wayang, jeung eta teh kapan dadamelan Wali 

anu ngislamkeun tanah Jawa cenah, 

sarta ngandung siloka anu parenting pisan 

keur hartikeuneun bangsana 

anu resep nyungsi kasucian batinna 

sarta keur kasalametannana mahluk 

kalawan teu mandang basa jeung bangsana !!! 

Tah ku lantaran eta sok asa teu kaharti sanggeusna nyaraho kana kitab 

anu dianggap hade bet tuluy loba cekcok, 

mending mun tara sok 

kitu haram kieu haram mah. 

Padahal anu haram mah, 

nya-eta anu kafiran, 

nu tara daraek marake nu asal ti karuhunna 

jeung ti Nu Ruhun tea 

pikeun nyarungsi sarta sing nepi ka bisa ngawujudkeun beunangna tatanya 

ti bangsa sejen atawa bangsana sorangan.

Kumaha Syahadat teh? 

Kumaha Jatina Syahadat teh ? 

Sing sa-adatna kumaha nu nekadkeun 

Mangeran ka Allah jeung nu nekadkeun 

Manut ka Rasullulah teh ? 

Naha arek putus ku ngalimahna bae ? 

Moal di Syah-keun ti nu diucapkeun ku urang teh sing nepi ka ngawujudna ?  

Saha datna anu kudu Mangeran jeung manut teh ? Lain urang ? 

Geura prak atuh, 

da ngan ayeuna, 

waktu urang keur di dunya, 

anu kudu daek migawe pagawean anu harade pikeun kasalametan mahluk sakabeh teh ? .............

Solatna, 

sajabana ti nu biasa dijalankeun, 

nya-eta nu lima waktu tea, 

naha teu pantes lamun urang heug daek nurutan kabudayaan karuhun ? 

Geuning bejana ari karuhun sok aya kieu : 

Lahirna urang dikudukeun daek sumembah 

ka indung-bapana, guruna jeung ratuna". 

ari pangna kudu daek nyembah, 

teu aya lian lantaran urang kudu rumasa, 

kapan jas-mani jeung roh urang 

ari lantaran mah ari lantaran mah 

asal ti Anjeunna.

Sarta sabalikna 

ulah umangkeuh geus jadi wong alim, 

sarta ka indung-bapa nganggap wong dolim, 

kapan ari nyaho mah boga kolot teh dolim,  

pang-Mijahankeun atuh ! 

jeung omat ulah rek Mijah boga hayang ditukeuran ku dunya baranana . . .

Sumembahna ka Pangeran, 

atuh anu puguh ! 

Wujudkeun beubeunangan urang tatanya teh, 

ti bangsa naon bae, 

asal anu harade sarta kaharti, 

anu nyarungsi kana sifat ka-Allahan ! 

Pikeun neangan Jati-ning Solat 

dibarengan ku migawe laku lampah anu harade sarta nyumponan kana kecap 

anu geus diucapkeun ku urang 

sangkan merenah dina enggon-enggoning nyebut (ngaku geus bisa nyembah ka Allah), 

dibarengan deui ku daek ngarasa 

asal lantaran ti indung-bapa, 

geus kitu 

geura daek nembongkeun karumasaannana . . .

Wuluna: Leungeun 

ulah dipake ngawujudkeun laku lampah 

anu goreng, 

sungut 

ulah dipake ngomong anu teu pantes, 

beungeut sing manis, 

ceuli kudu dipake ngadenge jeung 

panon geura dipake nenjo, 

ana geus kadenge sarta geus katenjo 

geura pake milih mana nu hade 

geura lampahkeun, 

anu goreng keur tundaeun, 

ari ngadenge goong parunggu atawa 

nenjo babi mah meureun moal haram, 

sugan anu haram teh pangrungu anu goreng (carita tukang tipu) 

nu maksudna arek usaha wungkul ! 

Jeung lamun urang nenjo babi mah 

sugan moal haram-haram teuing, 

haram soteh lamun urang jadi jelema 

anu laku lampah jiga babi ! 

Embun-embunan 

sing katetepan ku pamilih anu bener, 

suku ulah dipake migawe jeung sabangsana.

Tah eta nasehat karuhun !!! 

Naha ulah dipake ??? 

Naha beresih kalakuan teh 

putus ku beresihna cai bae ? 

Meuereun ari beresihna jas-mani 

nya bener ku cai, 

jeung kawelas kaasihan Pangeran mah 

kudu ku laku lampah anu berdasar welas asih 

ka papadana deui ...... 

Nya hadena mah “hade lampah, beresih cai”.

Zakat-fitrahna, 

sajabana ti anu lumbrah; 

turutan deui bae karuhun, 

nya-eta cenah karuhun mah 

sok daraek tutulung ka nu butuh, 

tatalang ka nu susah, 

nganteur ka nu keu’eung jeung 

sok nuduhkeun ka nu teu nyaho 

kajeun ka bangsa naon oge, 

kajeun ka nu tara sambeang oge, 

kajeun anjing budug ti jarian oge, 

asal ulah rek nyilakakeun bae; 

komo ari ka indung-bapa mah : 

Ulah abong-abong sok sambeang 

ka indung-bapana oge 

sapedah ku tara sambeang tea 

mani teu daek ngaku-ngaku acan, 

pajar teh anjing cenah ! 

Samrukna sapedah kahalangan 

ku teu sambeang teh ulah (teu kudu ditulungan), 

malah saur karuhun mah : 

Eta nu sok kitu ngaranna “akal koja” 

(ulah mere, hayangna dibere bae) 

jeung cenah jaman karuhun mah 

ana tutulung teh 

tara agul jeung tara dina hiji bulan bae, 

malah salawasna bae, 

satungtung gumelar dilahir kuduna kitu.

Puasana, 

sajabana ti nu lumbrah; 

karuhun mah ana fa’na kana per’elmuan 

(kana pamanggihna) 

nepikeun ka lali kana dahar lali sare, 

lali kana sagala-galana, 

estu junun ka nu hiji, 

tapi lain lali owah akal, saperti ngaco, 

lain poho ka indung-bapa, 

ngomong lain cara anu kasurupan, 

cara si Dadap kasurupan ku sukma si wau, lain; 

tapi ku fa’nana tea, 

estu jauh tina sipat anu teu difanakeun, 

deukeut rasana jauh sareatna, 

paingan cenah tara jauh ti rasana, 

beda deui jeung si Dadap anu kasurupan tea, 

ana puasa teh samemehna “pek” 

sok gancang nanyakeun bukana heula. 

Cindekna rarasaannana teh 

geus deukeut jeung kadaharan bae. 

Atuh ana kitu mah paingan si Dadap jauh rasana. Alias teu pati eling. 

Atuh moal bisa “Salim soleh” (sabar-tawekal). Atuh moal nyaangan batur (mamaleman). 

Moal boga rasa rumasa ka Karuhun jeung 

Nu Ruhunna? 

Naha moal lebaran kituh ? 

Naha arek munggah jadi hiji jeung si wau 

anu aya dina tangkal palem bae.

Munggah Hajina ? 

Sajabana ti nu biasa; 

urang oge kudu munggah jadi hiji 

jeung sifat-sifat anu harade, 

da urang oge kasifatan ku sifat-sifat anu harade, nya-eta: Roh urang kapanjingan (kapurba) 

ku sifat : 

Kudrat buktina geus boga kabudayaan, 

ku Iradat bukti boga kadaek, 

ku Ilmu bukti boga kanyaho, 

ku Hayat bukti boga hurip, 

ku Sama bukti boga ngadenge, 

ku Basar bukti boga nenjo jeung 

ku Kalam bukti boga ucap ..... 

Keur naon eta teh ? ..... 

Kapan cenah hayang ngawujudkeun hade, sangkan engke bisa nyentraal 

kana sagarana hade? .... 

Geura prak atuh digawe, 

meumpeung parabot cukup keneh, 

anggahota meumpeung kumplit, 

nasehat pikeun nyungsi kahadean 

saeutik-eutikeun enggeus nyaho, 

meujeuhna geura prak digawe, 

naha arek iraha deui atuh ? 

lamun henteu arek ayeuna ? 

sugan mohal ari arek dipupusti keretas 

jeung tulisannana bae mah, 

da henteu rek nyembah 

ka keretas jeung tulisannana. 

Tadi mah diajar nulis jeung maca soteh 

nya-eta kuhayang nyaho sarta ngaharti 

kana kitab-kitab anu cenah nerangkeun katerangan Agama jeung ngudukeun kumaha 

para Nabi ka umatna teh ? 

Ku lantaran kitu atuh ari geus ngarti mah 

wajib tea dijalankeunnana 

ari matak mawa kana kasalametan mah, 

jeung wajib deui ongkoh daek ngabejaan 

ka nu acan nyarahoeun, 

saperti : 

“Nu lantaran kamiskinan 

heug teu bogaeun ongkos keur tatanya, 

anu jarahat, anu disebut kafir tea 

jeung sabangsana” 

ulah dipojok, 

tapi lamun nyaho geura pek omekeun. 

Kapan sok “Kul Hu”, 

bejakeun kanu teu nyahoeun atuh, 

ari urang geus nyaho mah !

Katerang pribadi nu ringkes : 

“S a n g k a n  h a d e”

Sa-adat-na : 

Nu rek kumawula parabotna kudu aya, 

kudu ka saha nya kumawula teh, 

kudu kumaha prak-prakannana jeung 

ka saha nya manut teh ?

Sah-adat-na : 

Migawe sagala pagawean ku anggahotana nurutkeun nanaon (sagala) parentah panutannana jeung ulah ngalelewe, 

sabab eta sarua jeung ngahinakeun 

kana rasana sorangan.

Saha-datna ? 

Sakabeh mahluk, anu ngarasa kudu rumasa.

Syahadatna : 

Nekadkeun Mangeran ka Wujud nu Maha Suci jeung Manut ka Rasul nu Maha Suci.

Kudu Solat, 

Sabab eta padamelan Rasulullah 

ari sababna 

anu uninga kana Wujud anu Maha Suci 

anging Rasul Anjeunna.

Kudu Netepan ...... 

Sing saha anu rumasa ka-aya-an rasa 

nu asal ti Rasulullah, 

daraek netepan, 

mun manusa kudu katetepan 

ku ka-manusa-annana 

sabab mun manusa laku lampahna nirca, 

eta sarua bae jeung henteu netepan 

(mun tangkal cau tea mah buwahan kadu)

Kudu Sembah-hyang ...... 

Sembah Karuhun urang ! 

Karana mohal aya urang 

lamun teu dilantaranan ku ayana karuhun! 

Saha nyatana Karuhun teh! 

Tah indung jeung bapa!!! 

Tah eta guru, 

tah eta raatu, 

nya-eta wong attu, 

nya-eta wong atua karo! 

Nu ngayuga ka urang beurang jeung peuting! 

Nu ngawarah urang! 

Nu hese cape, malah loba nu teu bisa netepan, lantaran ku ngurus urang tea, 

ulan ngahina atuh ka kolot 

upama kolot urang teu bisa netepan! 

Anggur fijahan kadinyah! (pang-nobatankeun!) Kurbankeun kahewanan urang, 

peuncit kasatoan urang, 

waktuna tuluy pake migawe kamanusa-an, 

kolot teh tangtu sukaeun jigana 

sanajan geus aya di aherat oge 

anu tangtu milu bungahna! 

Sindirna : 

Ngarukunkeun ramo lima 

nu ti kenca jeung katuhu, 

diacungkeun bari tungkul aya di aherat oge 

anu tangtu milu bungahna! 

Sindirna : 

Ngarukunkeun ramo lima 

nu ti kenca jeung katuhu, 

diacungkeun bari tungkul tanda ayaanda 

aya panghormatna 

sanggeus ngacung eta panghormatna 

sanggeus ngacung eta ramo 

dibalikkeun kana tungtung irung 

mawa harti yen dina diri teh 

estu kapurba ku anu Ruhun 

(Gusti=Hyang Agung?), 

kade ulah dianggap sanghyang Dewa 

bisi aya nu ngaharamkeun! ....

Tadi oge aya cenah 

“Saha anu daek sumujud ka kolotna 

eta sarua jeung sumujud kana dirina, 

saha nu sumujud kana dirina 

(lamun manusa ngagem kamanusa-an) 

eta sarua jeung sumujud ka Wujud-Na”

Kudu Sambiyang : 

Sugan cageur kudu bageur. 

Sugan ngeunah kudu genah, 

lamun hade eta kade (ati-ati) 

lantaran ayeuna lamun arek nyiar hade 

sok manggih goreng, 

kitu oge “lolobana” ......... 

Mun urang cukup kudu nyukup. 

Elingkeun salawasna ceuk Jawana : 

Heneng-hening-hawas lan heling.

Ulah salah paham, 

ieu katerangan pribadi 

“sajabana” tina Solat biasa.

Zakat-Fitrahna : 

Tulung anu butuh, 

Talang anu susah, 

Anteur nu keueung, 

Tuduhkeun anu teu nyaho.

Puasana : 

Sing bisa ngarasakeun

Beubeunangan sakola, 

beubeunangan masantren, 

beubeunangan tatanya ti bangsa sejen 

sumawon ti bangsa sorangan 

geura prak atuh parigawe sangkan ngawujud sacara anu geus diparentahkeun 

pikeun nyungsi ngaranin, 

hade sagala-galana. 

Sarta sabalikna 

ulah nepi ka jadi loba nyieun goreng 

kasasama hirup ............

Sing Munggah Haji jadi hiji dina Kahadean 

nya-eta sangkan ka purba ku nu Maha Suci.